سرطان سر و گردن به گروهی از سرطان‌ها اطلاق می‌شود که در نواحی مختلفی از سر و گردن از جمله دهان، بینی، گلو، حنجره، سینوس‌ها و غدد بزاقی شکل می‌گیرند. این نوع سرطان‌ها معمولاً از سلول‌های پوششی مخاطی که در این نواحی قرار دارند، منشأ می‌گیرند و به عنوان سرطان‌های سلول‌های سنگفرشی شناخته می‌شوند. سرطان سر و گردن می‌تواند تأثیرات جدی بر کیفیت زندگی فرد بگذارد و در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، ممکن است به مشکلات شدیدتر و حتی مرگ منجر شود.
علت بروز سرطان سر و گردن
سرطان‌های سر و گردن به دلیل ترکیبی از عوامل محیطی، ژنتیکی و رفتاری ایجاد می‌شوند. برخی از مهم‌ترین علل بروز این نوع سرطان‌ها عبارتند از:
✅ مصرف سیگار، پیپ، قلیان تنباکو به طور مداوم
✅ مصرف زیاد الکل به ویژه در ترکیب با دخانیات
✅ عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی
✅ قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی و صنعتی مانند آزبست، گرد و غبار چوب، نیکل و فرمالدهید
✅ رژیم غذایی فاقد میوه‌ها و سبزیجات تازه و مواد مغذی
✅ داشتن سابقه خانوادگی سرطان های سر و گردن و استعداد ژنتیکی
✅ عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده از دندان های مصنوعی ناسازگار
✅ قرار گرفتن طولانی مدت در معرض اشعه فرابنفش (UV) خورشید
نشانه های سرطان سر و گردن
سرطان های سر و گردن ممکن است بسته به ناحیه ای که تحت تأثیر قرار می‌گیرند، نشانه های متفاوتی داشته باشند. برخی از نشانه های رایج این نوع سرطان:
👈🏻 زخم های دهانی که بهبود نمی‌یابند.
👈🏻 برآمدگی یا توده غیر طبیعی در گردن
👈🏻 درد یا ناراحتی در ناحیه گلو یا گوش
👈🏻 تغییرات در صدا
👈🏻 دشواری در بلع و احساس گیر کردن غذا در گلو
👈🏻 کاهش وزن بدون دلیل
👈🏻 خونریزی غیرعادی از دهان، بینی یا گلو
👈🏻 تورم یا بی حسی در صورت
👈🏻 دشواری در تنفس یا صحبت کردن
👈🏻 بوی بد دهان
اگر شما یا کسی از نزدیکانتان یکی از این علائم را تجربه می‌کنید و این علائم بیش از چند هفته ادامه دارد، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا بررسی های لازم انجام شود.
نحوه تشخیص سرطان سر و گردن
تشخیص سرطان‌های سر و گردن شامل مجموعه ای از مراحل و آزمایش ها است که به پزشکان کمک می‌کند تا وجود سرطان، نوع آن و میزان پیشرفت بیماری را تعیین کنند.
معاینه
پزشک در ابتدا یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد که شامل بررسی دهان، گلو، گردن و غدد لنفاوی است. او به دنبال توده ها، زخم ها، تغییرات در بافت‌ها و سایر علائم مشکوک می‌گردد.
سی‌تی اسکن
این آزمایش با استفاده از تصاویر سه بعدی از ناحیه سر و گردن به پزشک کمک می‌کند تا تومور و گسترش آن به بافت ها و ارگان های اطراف را بررسی کند.
ام‌آر‌آی
از این روش برای به دست آوردن تصاویر دقیق تر از بافت های نرم و تشخیص تومورهای کوچک یا گسترش سرطان به ساختارهای دیگر استفاده می‌شود.
اشعه ایکس
اگر فرد مشکوک به درگیری استخوان های سر و گردن باشد، از این روش برای بررسی وضعیت استخوان ها استفاده می‌شود.
بیوپسی
بیوپسی به عنوان روش قطعی تشخیص سرطان شناخته می‌شود. در این روش، پزشک بخشی از بافت مشکوک را از تومور یا زخم برداشته و برای بررسی میکروسکوپی به آزمایشگاه ارسال می‌کند.
آزمایشات
آزمایش های خون ممکن است برای ارزیابی سلامت کلی بیمار و بررسی نشانه های احتمالی سرطان استفاده شوند. این آزمایش ها معمولاً شامل شمارش کامل خون (CBC) و بررسی عملکرد کبد و کلیه ها است.
اگر غدد لنفاوی گردن بزرگ شده باشند، پزشک ممکن است از آن ها نیز نمونه برداری کند تا مشخص شود آیا سرطان به غدد لنفاوی گسترش یافته است یا خیر.
سرطان سر و گردن به چه صورت درمان می شود؟
درمان سرطان های سر و گردن به عوامل مختلفی از جمله نوع سرطان، مرحله بیماری، محل تومور، سلامت عمومی بیمار و ترجیحات وی بستگی دارد. روش های درمانی متنوعی وجود دارد که ممکن است به تنهایی یا به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار گیرند. دکتر مطیعی قبل از انتخاب روش درمانی مناسب، در مورد سایر روش ها نیز توضیحی به بیماران ارائه می‌دهد. رایج ترین روش های درمانی عبارتند از:
جراحی
جراحی یکی از روش های اصلی درمان سرطان های سر و گردن است که شامل برداشتن تومور و بخش های آسیب دیده اطراف آن می‌شود. بسته به محل و اندازه تومور، نوع جراحی ممکن است متفاوت باشد
پرتودرمانی
در پرتودرمانی از اشعه های پرانرژی مانند اشعه ایکس برای از بین بردن سلول های سرطانی استفاده می‌شود. پرتودرمانی ممکن است به عنوان روش اصلی درمان یا پس از جراحی برای از بین بردن سلول های سرطانی باقی‌مانده به کار رود.
شیمی درمانی
شیمی درمانی شامل استفاده از داروهای ضد سرطان است که به صورت سیستمیک عمل کرده و سلول های سرطانی را در سراسر بدن از بین می‌برند. این روش معمولاً برای سرطان های پیشرفته یا به صورت ترکیبی با سایر روش ها مانند پرتودرمانی به کار می‌رود.
درمان هدفمند
درمان‌های هدفمند بر اساس ویژگی های خاص سلول های سرطانی، مانند پروتئین های خاص یا تغییرات ژنتیکی، طراحی شده‌اند. این درمان ها به طور خاص سلول های سرطانی را هدف قرار می‌دهند و معمولاً عوارض جانبی کمتری نسبت به شیمی درمانی دارند.
ایمونوتراپی
ایمونوتراپی از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده می‌کند. داروهای ایمونوتراپی به تقویت یا تحریک سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند تا بتواند سلول های سرطانی را شناسایی و نابود کند. این روش به خصوص برای بیمارانی که به سایر درمان ها پاسخ نمی‌دهند، ممکن است مؤثر باشد.
درمان های ترکیبی
در بسیاری از موارد، پزشکان از ترکیبی از روش های درمانی استفاده می‌کنند. برای مثال، ممکن است شیمی درمانی و پرتو درمانی به صورت همزمان یا پس از جراحی به کار رود تا احتمال بازگشت سرطان کاهش یابد.
سوالات متداول سرطان سر و گردن
عوارض جانبی این بیماری شامل خستگی، تهوع، کاهش وزن، تغییرات در طعم و بو، خشکی دهان، مشکلات بلع و در برخی موارد، تغییرات در صدا یا صحبت کردن خواهد بود که یا موقتی هستند و یا دائمی می‌باشند.
پس از درمان، پیگیری های منظم با پزشک برای بررسی عود مجدد سرطان و مدیریت هرگونه عوارض ناشی از درمان ضروری است. این پیگیری ها شامل معاینات فیزیکی، تصویربرداری و آزمایش های دیگر است.
پیشگیری از سرطان‌های سر و گردن تا حد زیادی با تغییر سبک زندگی امکان پذیر است. ترک دخانیات، محدود کردن مصرف الکل، دریافت واکسن HPV، رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده از وسایل محافظتی در محیط های کاری خطرناک به کاهش خطر ابتلا کمک می‌کند.
در نهایت…
سرطان های سر و گردن از جمله بیماری های جدی و پیچیده ای هستند که می‌توانند به طور چشمگیری کیفیت زندگی افراد را تحت تأثیر قرار دهند. با این حال، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند تأثیر بزرگی بر نتایج درمانی و بهبود کیفیت زندگی بیماران داشته باشد. آگاهی از عوامل خطر، نشانه های اولیه و روش های پیشگیری می‌تواند به کاهش احتمال ابتلا و افزایش موفقیت درمان کمک کند. همچنین، حمایت روانی و مراقبت های پس از درمان نقش مهمی در بازگشت بیمار به زندگی عادی و بهبود وضعیت کلی او دارد.